harcerskie ABC

alarm mundurowy -  alarm ogłaszany przez instruktora harcerzowi/harcerzom przed apelem, obrzędem chustowania lub przyrzeczenia albo jako ćwiczenie, charakteryzuje go szybki czas realizacji zadania (zazwyczaj ok. 1 min.)

cafe rene - luźna forma zajęć przy herbacie, kawie i czymś słodkim, główna myśl przewodnia zajęć jest zależna od prowadzącego, np. śpiewogranie, spotkanie z ciekawym człowiekiem, forma dyskusyjna, zajęcia plastyczne

chustowanie - obrzęd wręczenia chusty drużyny, co oznacza pełne przyjęcie do grona członków drużyny

członek komendy - osoba pomagająca komendantowi i jego zastępcom w wypełnianiu ich obowiązków, np. KO 

czyściochy - obozowe umywalnie 

ćwik - nazwa IV stopnia harcerskiego dla chłopców, oznaczany dwoma krokiewkami na naramienniku lub złotą lilijką nabitą na krzyż, skrót: ćw.

druh/druhna - tradycyjne określenie na harcerza/harcerkę lub instruktora/instruktorkę, stosowane tradycyjnie przy zwracaniu się do siebie  

drużyna - grupa ok. 20 osób, złożona z kilku zastępów, na jej czele stoi drużynowy 

drużynowy - osoba stojąca na czele drużyny; na obozie jest to osoba pełnoletnia i posiadająca uprawnienia do pracy z dziećmi (kurs wychowawców kolonijnych lub stopień przewodnika) ; nosi granatowy sznur na mundurze

dycha - określenie na namiot 10 osobowy

finka - inaczej: nóż fiński, krótki nóż o zakrzywionym ostrzu, noszony przy pasku 

flagi - gra harcerska polegająca na podchodzeniu flagi zastępu przeciwnego i przeniesienia jej do swojego obozu, nie tracąc własnej flagi

harcmistrz - trzeci (najwyższy) stopień instruktorski, oznaczany lilijką na ramieniu i podkładką pod krzyżem w kolorze czerwonym, skrót: hm. 

instruktor służbowy - osoba z kadry obozu czuwająca nad porządkiem obozu przez określoną liczbę godzin, instruktor służbowy opiekuje się wartownikami i rozdziela prace obozowe między uczestników obozu

iskierka - zwyczaj harcerski po zakończeniu zbiórki, ogniska lub na pożegnanie dnia; osoby stojące w kręgu chwytają się za ręce, krzyżując je i przekazują sobie kolejno uścisk dłoni aż obiegnie cały krąg, odbywa się to w całkowitej ciszy 


kanadyjka - składane łóżko polowe złożone z płótna rozciągniętego na drewnianym stelażu

KO - inaczej Kulturalno-Oświatowy, potoczne określenie na osobę, która na obozach organizuje czas wolny uczestnikom poprzez gry, zabawy, śpiewanki

komendant obozu - najważniejsza osoba na obozie, czuwa nad wszystkim i dba o dobrą organizację, posiada stopień podharcmistrza i kurs kierowników placówek wypoczynku, do pomocy ma zastępców oraz członków komendy

kominek - forma zajęć przy ognisku lub przy świecach, porusza tematy refleksyjne i przebiega według określonego obrządku

kwaterka - grupa kwatermistrzowska rozstawiająca obóz na kilka dni przed oraz go demontująca

kwatermistrz - zastępca komendanta ds. kwatermistrzowskich, dba o odpowiednie warunki ulokowania obozu, sprawy logistyczne oraz sprzęt obozowy, często zajmuje się też sprawami finansowymi; czasami łączy się tę funkcję z funkcją oboźnego 

maca - ciasto złożone z mąki i wody, zazwyczaj pieczone na ognisku i podawane wraz z miodem

majdan - plac przed namiotami, zazwyczaj jest to też plac apelowy

młodzik - nazwa I stopnia harcerskiego dla chłopców, oznaczany jedną belką na naramienniku, skrót: mł.

niezbędnik - zestaw turystyczny składający się z noża, widelca i łyżki, zazwyczaj spięte razem 

NS - określenie na duży półkolisty namiot z okrągłymi oknami, używany na obozach w celach mieszkalnych jak i na rzecz magazynowania rzeczy 

oboźny - z-ca komendanta ds. organizacyjnych, osoba z kadry obozu odpowiedzialna za sprawy organizacyjne i porządkowe obozu, jego atrybutem jest gwizdek 

ochotniczka - nazwa I stopnia harcerskiego dla dziewcząt, oznaczany jedną belką na naramienniku, skrót: och.

odkrywca - nazwa III stopnia harcerskiego dla chłopców, oznaczany jedną krokiewką na naramienniku lub srebrną lilijką nabitą na krzyż, skrót: odkr.

piloty - kontrola czystości w namiotach 

pionierka - 1. technika harcerska skupiająca się na wykonywaniu z drewna prostych konstrukcji, bram, płotów, szałasów oraz układaniu ognisk; 2. nazwa III stopnia harcerskiego dla dziewcząt, oznaczany jedną krokiewką na naramienniku lub srebrną lilijką nabitą na krzyż, skrót: pion.

podharcmistrz - drugi stopień instruktorski, oznaczany lilijką na ramieniu i podkładką pod krzyżem w kolorze zielonym; uprawnia m.in. do prowadzenia obozu jako komendant, skrót phm.

programowiec - zastępca komendanta ds. programowych, to dzięki niemu obozy nie są zwykłym wylegiwaniem się na plaży i siedzeniem w namiotach i mają swoją fabułę; dba o organizację zajęć, gier, ognisk, itp.; najczęściej sprawuję tę funkcję odrębna osoba, ale zdarza się łączeniu funkcji programowca i drużynowego lub przybocznego

proporzec - chorągiewka wykonana przez zastęp lub drużynę, przywiązana zazwyczaj do długiego kija lub do masztu; utrata proporca podczas podchodów na rzecz innego zastępu jest traktowane jako plama na honorze 

przewodnik - pierwszy (najniższy) stopień instruktorski, oznaczany lilijką na ramieniu i podkładką pod krzyżem w kolorze granatowym; uprawnia m.in.:  do odbierania Przyrzeczenia Harcerskiego i prowadzenia drużyny na obozie, skrót: pwd.

przyboczny - pomaga drużynowemu w prowadzeniu drużyny, nie musi być pełnoletni, oznaką jego funkcji jest zielony sznur na mundurze 

robinson - łatwa do zdobycia sprawność harcerska potwierdzająca umiejętność radzenia sobie w lesie za dnia

rogatywka - harcerska czapka z daszkiem i kwadratowym denkiem, przypinka się do niej lilijkę 

rozpórka - drewniana beleczka lub metalowy drąg, zapobiega składaniu się kanadyjki i zapewnia wygodniejsze użytkowanie 

samarytanka - 1. nazwa jednej z technik harcerskich skupiającej się na prawidłowym udzielaniu pierwszej pomocy; 2. nazwa IV stopnia harcerskiego dla dziewcząt, oznaczany dwoma krokiewkami na naramienniku lub złotą lilijką nabijaną na krzyż, skrót: sam.

sprawność - określenie na zakończenie krótkiej próby, która miała wyrobić pewną umiejętność; sprawności są na różnych poziomach trudności; oznaczane w postaci plakietek na prawym rękawie munduru

stopień harcerski - określenie na zdobycie pewnego poziomu harcerskich umiejętności; oznaczane na naramiennikach munduru


stopień instruktorski - określenie na zdobycie pewnego poziomu umiejętności wychowawczych i organizacyjnych przez instruktora, oznaczane na mundurze za pomocą lilijki na ramieniu i podkładki pod krzyżem we właściwym kolorze, są trzy stopnie instruktorskie: (kolejno) przewodnik - kolor granatowy, podharcmistrz - kolor zielony praz harcmistrz - kolor czerwony, patrz: przewodnik, podharcmistrz, harcmistrz

strażnik ognia - zaszczytna funkcja w trakcie obrzędowego ogniska,jego zadaniem jest pilnowanie. by ognisko nie zagasło

studnia - jeden z rodzajów ułożenia ogniska, przypomina wieżyczkę układaną z patyków, parami jeden na drugim

sznur funkcyjny - noszony na mundurze na lewym ramieniu, przewieszony przez pagon i zaczepiony o kieszeń, oznacza funkcję, jaką sprawuje dana osoba, patrz: drużynowy,przyboczny, zastępowy

śpiewogranie - zajęcia  poświęcone wspólnemu śpiewaniu piosenek przy akompaniamencie gitary (i czasem innych instrumentów)

totem - symbol drużyny lub zastępu, związany z jego nazwą, wykonany zazwyczaj z drewna, sznura, itp. 

tropicielka - nazwa II stopnia harcerskiego dla dziewcząt, skrót: trop.

trzy pióra - znana sprawność obozowa związana z ćwiczeniem siły woli i radzenia sobie w lesie

warta - służba pełniona przez uczestników obozu polegająca na pilnowaniu terenu przed odwiedzinami niepowołanych osób, pełni się ją zarówno w dzień, jak i w nocy, warty rozpisuje instruktor służbowy, patrz: instruktor służbowy 

wędrownicy - harcerze powyżej 16. roku życia, wędrownicy po ukończeniu próby wędrowniczej noszą na lewym pagonie naramiennik wędrowniczy (zielony naramiennik z watrą)

wigwam - jeden z rodzajów ogniska, o stożkowatej budowie 


wywiadowca - nazwa II stopnia harcerskiego dla chłopców

zapałka - określenie na element konstrukcji namiotu 10-osobowego

zastęp - grupa złożona z 5-8 osób, na jej czele stoi zastępowy wybrany spośród członków zastępu, kilka zastępów tworzy drużynę;

zastępowy - stoi na czele zastępu, wchodzi w skład Rady Obozu, nosi brązowy sznur na mundurze

zastępca komendanta ds. programowych - patrz: programowiec 

zastępca komendanta ds. kwatermistrzowskich - patrz: kwatermistrz

z-ca komendanta ds. organizacyjnych - patrz: oboźny

zwiad - krótka wyprawa w celu zdobycia informacji na dany temat

Symbolika krzyża harcerskiego

 

Wzorowany na orderze Virtuti Militari , który przyznawany jest za szczególne męstwo i oddanie w służbie Ojczyźnie. Dewizą krzyża harcerskiego jest łacińska maksyma per aspera ad astra(przez ciernie do gwiazd).

• Krąg - symbol doskonałości do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi i panują braterskie relacje. Inni dodają, że to oznaka ogromnej woli tworzenia kręgu, z którego promieniować będzie prawość myśli, słów i czynów.
• Lilijka - symbol czystości
• Promienie - biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały świat wartościami, radością, dobrem. Oznaczają one także wszechstronność rozwoju harcerskiego.
• Węzeł - na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie. Są takie środowiska, w których wolno rozwiązać chustę (a więc rozebrać się i pójść na spoczynek) dopiero po spełnieniu dobrego uczynku. Symbolizuje on również węzeł przyjaźni harcerzy.
• Wieniec z liści dębowych - liście dębowe od dawien dawna symbolizują męstwo i dzielność. Wieniec z liści dębowych mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą - ducha, mięśni, czy magii. Cechy te - męstwo i dzielność, powinny być również udziałem każdego harcerza. Na tym wieńcu znajdują się trzy żołędzie mające symbolizować trzy rozbiory Polski.
• Wieniec z liści lauru - liście laurowe (wawrzynowe) są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy największych wiktorii, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają zwycięstwo nad własnymi słabościami.
• Ziarenka piasku - ramiona Krzyża Harcerskiego wypełnione są ziarenkami piasku, które symbolizują liczną rodzinę harcerską; (Ile ziarenek piasku na plaży, ile gwiazd na niebie, tylu harcerzy na świecie). Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki jakie harcerz spotyka na swojej drodze życia.
• Puste miejsce - pomiędzy ziarenkami piasku, pozostawione jest miejsce, które symbolizuje że jest jeszcze miejsce dla nowych harcerzy
• Ramię lilijki wskazujące północ - igła w kompasie harcerza.
• Hasło "Czuwaj" - tradycyjne pozdrowienie harcerskie, które przypomina harcerzowi, że powinien być zawsze gotowy do służby Bogu i Polsce oraz czujny
• Ramiona-cztery strony świata

Symbolika lilijki

Światowy symbol skautów. Kształt lilijki wzorowany jest na rysunku zakończenia igły magnetycznej w dawnych busolach. Symbolizuje podążanie harcerzy zawsze w dobrym kierunku, czyli zgodnie z ideałami Prawa i Przyrzeczenia. Na ramionach lilijki, która jest tradycyjnym symbolem przynależności do ZHP, znajdują się litery O N C (Ojczyzna - Nauka -Cnota). Są to pierwsze litery hasła Filomatów - tajnego związku polskiej młodzieży w Wilnie, działającego w pierwszej połowie XIX wieku. Harcerze noszą na nakryciu głowy lilijkę srebrną, instruktorzy - złotą.

"Czuwaj!"

Pochodzi z czasów rycerskich, kiedy to, w czasie nocnej służby, strażnicy na murach miejskich nawoływali się w ten sposób. W 1910 roku zawołanie "Czuwaj" było hasłem zlotu organizacji "Sokół", a do harcerstwa wprowadziła je Olga Drahonowska - Małkowska. Dziś przypomina ono o gotowości do czynu, służby Ojczyźnie, pracy nad sobą. Pozdrowienia to wymieniają harcerze na powitanie i pożegnanie.

Prawo Harcerskie

1. Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego.
2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
5. Harcerz postępuje po rycersku.
6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom oraz wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.
9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych.

Przyrzeczenie Harcerskie

Przysięga składana podczas otrzymywania krzyża harcerskiego. Stanowi opis podstawowych zasad obowiązujących w harcerstwie: służby, samodoskonalenia oraz braterstwa.

Mam szczerą wolę, całym swoim życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.

Szyfry

Szyfry to nieodłączny element harcerskich gier i zabaw. Dzięki nim możemy przekazywać sobie wiadomości, nie bojąc się, że przeczyta je ktoś niepowołany. Istnieje wiele rodzajów szyfrów. My przedstawimy te najpopularniejsze.

Alfabet Morse'a

Harcerz -> • • • •|• —|• — •|— • — •|•|• — •|— — • •|

Szyfry podmieniane

• GA-DE-RY-PO-LU-KI
• PO-LI-TY-KA-RE-NU
• KA-CE-MI-NU-TO-WY
• KO-NI-EC-MA-TU-RY
• KU-LA-RY-MI-NO-TE
• KU-LO-PE-RY-ZA-GI
• ZI-EL-ON-YB-UK
• MA-LI-NO-WE-BU-TY
• KU-BA-SO-LI-NE-RY

Powyżej przedstawione zostało kilka szyfrów podmienianych. Wszystkie opierają się na tej samej zasadzie działania. Kluczem jest pewne słowo podzielone na 2 literowe części. Każde 2 litery stają się swoimi zamiennikami. Każde wystąpienie w szyfrowanym słowie dowolnej litery z klucza zamieniamy drugą literą z pary. Litery, które nie mają swoich zamienników pozostawiamy bez zmian.

Przykładowo szyfrując zdanie "Ala ma kota" za pomocą szyfru GADERYPOLUKI otrzymamy "GUG MG IPTG"

Ramowy/Czekoladka

Szyfrowanie za pomocą szyfru ramowego ogranicza się do przekopiowania fragmentu obramowania, w którym znajduje się szyfrowana litera, oraz zaznaczenia kropką miejsca, w którym powinna znajdować się litera

 

Ułamkowy

Każdy znak szyfru zapisuje się za pomocą ułamka. Cyfra nad szyfrowaną literą jest licznikiem, a cyfra pod liczbą mianownikiem ułamka. Litery oddzielmy za pomocą dowolnego operatora matematycznego.

12345 12345 12345 12345 12345
ABCDE FGHIJ KLŁMN OPRST UWXYZ
----- ----- ----- ----- -----
  1     2     3     4     5 

Harcerz -> 3 1 3 3 5 3 5

- - - - - - -

2 1 4 1 1 4 5 

Terenoznawstwo

Przewidywanie pogody

Obserwacje przyrody pozwalają na przewidywanie zmian pogodowych. Oto - głównie letnie - zwiastuny ładnej pogody (lub jej utrzymania się): 

• Rosa wieczorem i rano
• Mgły wieczorne i nocne rozpływające się rano
• Wieczorna i nocna wyższa ciepłota w lesie niż na otwartej przestrzeni
• Pojawiające się latem przed południem kłębiaste pojedyncze chmury, które znikają pod wieczór
• Wiatry wschodnie latem
• Jasny, biały zachód słońca
• Biały wschód słońca
• Jasny wschód księżyca w czasie pełni
• Wzmagający się po bezwietrznej nocy poranny wiatr zmniejszający się od godzin południowych
• Spokojna praca pająków i mrówek
• Wysoki lot jaskółek
• Pionowe unoszenie się dymu
• Wieczorne pojawienie się komarów latem

Złą pogodę latem wróżą: 

• Czerwony wschód i zachód słońca
• Blady lub żółty wschód księżyca w czasie pełni
• Mglisty okrąg wokół księżyca i słońca
• Pojawienie się chmur pierzastych lub baranków
• Wieje wiatr z zachodu
• Chmury kłębiaste wędrują w innym kierunku, niż wieje wiatr nisko przy ziemi
• Chmury kłębiaste nie zanikają po południu, lecz się gromadzą
• Parne powietrze, chmury kłębiaste rosną ku górze, brak wiatru
• Płożenie się dymu
• Jaskółki latają nisko
• Mrówki pracują intensywnie i chowają się
• Pszczoły spieszą się do uli
• Ślimaki wpełzają na drzewa i kamienie
• Bociany ochotnie wychodzą w dużej liczbie na łąki
• Pająki polują podczas upału
• Ważki latają nerwowo i nisko

Zimowe zapowiedzi mrozu: 

• Osadzanie się szadzi na drzewach
• Wygwieżdżone niebo
• Wieją wschodnie wiatry

Zimowe zapowiedzi opadów śniegu: 

• Mglisty okrąg wokół słońca i księżyca
• Zamglenie powietrza
• Wieją północno-zachodnie wiatry

Powyższe przykłady mogą być czasem mylące; należy brać pod uwagę kilka wspólnie występujących elementów z jednej grupy. Należy też pamiętać o ukształtowaniu terenu i innych lokalnych uwarunkowaniach. Pewnym źródłem wiedzy o pogodzie są chmury:

• Najwcześniej złą pogodę zapowiadają chmury wysokie, jak Cirrus i Cirrostratus (włókna i pióra - tworzą mglisty okrąg wokół słońca, są rodzajem zamglenia; ich zanikanie wróży dobrą pogodę)

• Deszczonośny Stratus, są to płaskie, niskie chmury, które przekształcając się, już jako Nimbostratus, zwiastują szybkie opady (ten drugi rodzaj chmur, to niskie, piętrzące się i siniejące kłęby)

• Cumulus wróży ładną pogodę, lecz gdy przeradza się stopniowo w Cumulonimbus zwiastuje gwałtowną burzę, zwłaszcza, gdy przypomina przewężone pośrodku kowadło (pierwsze chmury, to nasze ulubione "kłęby bitej śmietany"; drugie są podobne, lecz sięgają wysoko, ku górze)

 

Wyznaczanie północy

1. Przedmioty terenowe

Określanie stron świata za pomocą przedmiotów terenowych jest mniej dokładne i pewne, dlatego zaleca się sprawdzenie wyników poprzez porównanie rezultatów, uzyskanych na podstawie kilku sposobów: 

• duże kamienie, skały, drzewa, pokryte są mchem przeważnie od strony północnej
• mrowiska niemal zawsze znajdują się z południowej strony drzewa i w tym też kierunku mają rozbudowany łagodnie stok
• korony samotnie rosnących drzew są bardziej rozwinięte od strony południowej
• słoje pnia ściętego drzewa od strony północnej są gęstsze (bliżej siebie położone)
• śnieg szybciej topnieje na zboczach od strony południowej

2. Gwiazda Polarna

Gwiazda Polarna znajduje się niemal dokładnie nad Biegunem Północnym. Nie zmienia swego położenia podczas ruchu wirowego ani obiegowego Ziemi. Jest najjaśniejszą gwiazdą w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy.

3. Położenie Słońca i zegarek

Zegarek wskazówkowy układa się poziomo małą wskazówką skierowaną w stronę Słońca. Dwusieczna kąta utworzonego między tą wskazówką, a liczbą 12, stanowi kierunek południowy.

4. Kompas

Kompas - symbol dobrego kierunku, nie zbłądzenia. Niewątpliwie cywilom kojarzy się z harcerzykami, którzy umieją rozpalić ognisko od jednej zapałki i nie zbłądzą w lesie.
Kompas wynaleziono bardzo dawno temu na Dalekim Wschodzie. Dzięki niemu odkryto Amerykę, dzięki niemu wiele ludzi ocaliło swe życie.
Aby umiejętnie się nim posługiwać trzeba przestrzegać kilku zasad.

1) Nie korzystaj z kompasu, busoli w pobliżu dużego pola magnetycznego, lub przedmiotów (większość metali), które je wywołują.

2) W razie zepsucia kompasu - woda z jego wnętrz się wylała, napraw go w ten sposób, że należy 'mechanizm' rozkręcić i skręcić pod wodą (powietrze się nie dostanie)

3) Uważaj na kompas. Jest to częściowo szklane urządzenie i może się łatwo rozbić.

5. Gnomon

Inna godną uwagi metodą na określenie kierunku jest metoda końca cienia. Aby się ją posłużyć należy w słoneczny dzień użyć patyka wbitego w ziemię. Badając cień rzucany przez ten patyk w różnym czasie (np. w 15-o minutowym odstępie) możemy narysować linię WSCHÓD - ZACHÓD. Należy końce cienia patyków w obu przypadkach połączyć. Odcinek łączący je leży na wspomnianej linii WSCHÓD - ZACHÓD. Jeśli narysujemy linię prostopadłą do tej linii, to otrzymamy linię PÓŁNOC - POŁUDNIE.

Znaki patrolowe 


Przydatne zwłaszcza w czasie gier, kiedy chcemy szybko przekazać krótki komunikat, wiedząc, że ktoś pójdzie tą samą drogą.